تغذیه و ناهنجاریهای تولید مثلی در گاو شیری

مقدمه

سه مشکل عمده گله های گاوهای شیری ، باروری پائین ، ورم پستان و لنگش می باشند که باروری پائین به لحاظ اقتصادی بیشترین زیان را در برداردو به لحاظ درمانی نیز مشکل ترین می باشد 0 باروری فرایند پیچیده ای است و عوامل متعددی آن را تحت تاثیر قرار می دهند0 ترکیب این عوامل ، تحلیل ، تشخیص و درمان آن را مشکل می کند 0

عوامل تغذیه ای تاثیر گذار بر روی تولید مثل

نارسائیهای تولید مثلی ممکن است در سه مرحله روی دهد :

1-سنتز و آزاد کردن هورمون LHاز هیپوفیز 0

2-فعالیت تخمدانی 0

3-تخمک گذاری ، باروری و تکامل تخمک ، رویان و فتوس 0

شواهد بدست آمده در مورد گاو و گوسفند و تجربیات حاصل از حیوانات آزمایشگاهی نشان می دهد که کمبود انرژی چه بسا فعالیتهای تولید مثلی را در هر سه مرحله متوقف کند 0

1-انرژی :

مصرف انرژی احتمالاً مهمترین عامل تغذیه ای تاثیر گذار بر روی تولید مثل می باشد 0 بوجود آمدن بالانس منفی انرژی زمان اولین تخمک ریزی را که معمولاً 30 روز بعداز زایمان اتفاق می افتد را تحت تأثیر قرارمی دهد 0 شدت و مدت بالانس منفی انرژی در وهله اول بستگی به مصرف ماده خشک و میزان افزایش آن در اوایل شیرواری دارد 0 از دست دادن نمره شرایط بدنی زیاد باعث کمتر شدن نرخ آبستنی می گردد 0 گاوهایی که یک واحد یا بیشتر ( در سیستم 5 نمره ای ) نمره شرایط بدنی در اوایل شیردهی از دست می دهند بیشترین احتمال را برای باروری پائین بانرخ آبستنی 38–17% دارند 0

ارتباط مهم دیگر بین بالانس منفی انرژی و باروری ممکن است اثرات آن برروی غلظت پروژسترون خون باشد گاوهایی که بالانس منفی انرژی شدیدتری در طی 9 روز اول بعد از زایمان دارند طی سومین چرخه فحلی هنوز سطح پروژسترون سرم خون آنها پائین است 0

2-پروتئین و عملکرد تولید مثلی

توسعه جنینی موفق بستگی به شرایط و طبیعت محیط رحم دارد 0 مشخص شده است که جیره های دارایCPبالا ،  PHو غلظت سایر یونهای ترشحات رحمی را تغییر می دهند ، ولی فقط در فاز لوتئال ونه در همه مراحل فحلی 0

مصرف پروتئین جیره ای بالا ممکن است منجر به افزایش غلظت های آمونیاک ، اوره و یا هر دو شود که بستگی به تعادل بخشهای مختلف پروتئین در شکمبه و کربوهیدراتهای قابل تخمیر دارد0 افزایش اوره شیر یا پلاسما همبستگی بالایی با کاهش باروری در گاوها دارد 0 ازت اوره ای پلاسما (PUN ) ارتباط معکوسی باPHرحم دارد 0 و اندازه گیریهایی که انجام شده نشان می دهد کهPHرحم به طور پویایی با تغییرات اوره پلاسما با چندین ساعت تأخیر هماهنگ می شود 0 در نتیجه دادن جیره هایی باCPبالا و غلظت های بالای اوره پلاسما باعث اختلال در اعمال پروژسترون درمحیط میکرو رحم شده و بنابراین باعث افت شرایط رحم برای نگهداشتن و توسعه جنین می شود 0 اثر منفی زیادی پروتئین هنگامی که با کمبود انرژی همراه شود ، افزایش می یابد 0 تحث این شرایط میزان زیادی آمونیاک به سمت کبد جریان می یابد و باعث آسیب به کبد می شود 0 در این حالت دام با عارضه هایی مثل تخمدان غیر فعال ، فحلی خاموش ، بی میلی جنسی (anaphrodisia) ، اندوتریت و مرگ جنین مواجه می شود 0

3-تأثیر مکمل چربی بر روی باروری

افزودن مکل چربی می تواند به طور مثبت عملکرد تولید مثلی گاوهای ماده نژاد شیری را تحت تأثیر قراردهد 0 خلاصه ای از 20 پژوهش نشان می دهد که میزان آبستنی با اولین سرویس یا کل میزان آبستنی در 11 مورد از این مطالعات افزایش یافت 0 خورانیدن چربی تعداد و اندازه فولیکول غالب را افزایش می دهد 0 مکانیسم های بالقوه که بوسیله آنها چربی ، تولید مثل را تحت تأثیر قرارمی دهد شامل اصلاح توازن منفی انرژی ، افزایش توسعه فولیکولی از طریق تغییرات در وضعیت انسولین ، تحریک سنتز پروژسترون و تغییر تولید و آزاد شدPGF a₂  که پایداری جسم زرد را تحت تاثیر قرارمی دهد 0 کل پروژسترون تولیدی در چرخه فحلی نیز در هنگام استفاده از مکمل چربی افزایش می یابد 0 افزایش پروژسترون با یک افزایش در تجمع لیپید در سلولهای لوتئالی جسم زرد و نرخ آهسته تر در ناپدید شدن پروژسترون در سرم خون همراه خواهد شد0

4-مواد معدنی

جیره هایی که از نظر مقادیر کبالت ، مس ، ید ، منگنز ، فسفر و سلنیم فقیر هستند یا حاوی مقادیر زیادی مولیبدن می باشند باعث ناباروری در گاو می شوند 0 نقش کمبود مواد معدنی در سبب شناسی و روند ایجاد ناباروری در گاوها نیازمند تحقیقات بیشترو گسترده تری است تا همگام با تامین انرژی کافی جیره که برآورنده نیازها حیوان است ، مشکل برطرف شود 0 کمبود مواد معدنی از راههای زیر اثر منفی خود را روی تولید مثل اعمال می کند 0

-فعالیت میکرو فلور شکمبه و معاقب آن میزان تخمیر اشتها و جذب مواد آلی قابل هضم کاهش یابد0

-میزان فعالیت آنزیم هایی که بر روی سوخت و ساز پروتئین و انرژی و ساخت هورمون های تأثیردارند کاهش می یابد 0

-تداخل در ساخت و تکامل سلولهای دستگاه تولید مثل ، مخصوصاً سلولهایی که سرعت تقسیم در آنها زیاد است مانند آندومتریوم ، تخمک ، رویان و فتوس 0

5-وزن و وضعیت بدنی

معمولاً کاهش شدید وزن بدن با آنستروس همراه است 0 برقراری مجدد سیکل های فحلی پس از زایمان به تغییر وزن بدن در اواخر آبستنی و وضعیت بدنی در زمان زایمان بستگی دارد 0 گاوهایی که دارای وضعیت بدنی متوسط تا خوب هستند ( در مقیاس درجه بندی 1 تا 5 وضعیت بدنی آنها مساوی یا بیشتر از 5/2 باشد ) در حداقل زمان ممکن به فحلی بر می گردند 0 میزان آبستنی در گاوهای شیرده ای که مقدار زیادی از وزنشان را در اوایل شیردهی از دست می دهند ( بیش از 10% ) یا در زمان جفتگیری همچنان هفته ای بیش از 1% کاهش وزن دارند پایین است 0 بنابراین باروری عموما با وزن بدن ، تغییرات وزن بدن و وضعیت بدنی ( به عنوان مثال ماهیچه ، چربی داخل ماهیچه ای و چربی زیر پوستی ) ارتباط دارد0 گاوهایی که در زمان زایمان چاق هستند ، در مراحل اولیه شیردهی کمتر غذا می خورند و پس از زایمان بافتهای بیشتری از بدنشان تحلیل می رود و کاهش وزن بیشتری نسبت به گاوهایی که وضعیت بدنی متوسط دارند نشان می دهند 0 شواهد نشان می دهد که این گاوها باروری کمتری دارند و نسبت به سایر بیماریها نیز مستعد تر می باشند 0

برگرفته از نشریه علمی آموزشی و ترویجی شرکت تعاونی گاوداراران صنعتی خراسان