دوره خشكي گاو در يك نگاه

خشك كردن گاو پيش از زايمان بخشي از سياست هميشگي پرورش گاو بوده است و سابقه ي آن به قرن هجدهم بر مي گردد 0 تنظيم دوره خشكي روي 60 روز و شيرواري روي 305 روز در دوره جنگ جهاني دوم انجام گرفت و مشخص شد كه با اين روش متوسط توليد شير از ساير سياست ها بيشتر است در دوره خشكي 60 روزه بافت غده اي پستان در اوايل دوره خشكي جمع مي شود كه خود شامل افزايش مرگ برنامه ريزي شده ي سلول (APOPTOSIS) ، بزرگ شدن و اتساع پستان ، پس رفت فعاليت ترشحي سلول هاي بافت پوششي پستان و كاهش تكثير آنها است 0 براي همين 4 فرضيه براي ضرورت رعايت دوره خشكي در گاو شيري پيشنهاد كرده بودند 0هرچند دقيق شدن روي اين فرضيه ها و ارزيابي صحت و سقم آنها موضوع اين مقاله نيست و نقد اين فرضيه ها در جاي ديگري ارائه شده است به هر حال اين فرضيه ها عبارتند از :

1-    ضرورت بازسازي ذخاير بدن

2-    اثرات منفي هورمون هاي محرك توليد و ترشح شير بر شيرواري بعدي

3-    كاهش تعداد سلول هاي بافت پستان در اثر طي نكردن دقيق دوره خشكي 60 روزه

4-    كاهش فعاليت پستان در اثر طي نكردن دوره خشكي 60 روزه

براي بهره وري بيشتر از پرورش گاو شيري توجه به موارد زير ضروري است :

-        حتماً حتي در شرايط روستايي براي گاوهاي خشك يك جايگاه ويژه اختصاص دهيد 0

-    دو جايگاه براي گاوهاي خشك در نظر بگيريد ، يكي گاوهايي كه در 5 هفته اول دوره خشكي هستند و دوم ، براي گاوهايي كه سه هفته آخر آبستني ( انتظار زايش ) را سپري مي كنند 0

-    سعي كنيد كه گاوها با امتياز هيكل در حدود 3 وارد دوره خشكي شوند 0 به صرف اين كه در مراحل انتهايي شيرواري ، مطابق با ميزان شير به گاو خوراك بدهيد، نمي توانيد مطمئن باشيد كه آينده خوبي را براي گاو پيش بيني كرده ايد 0 در دوره خشكي حق نداريم كه گاو را چاق يا لاغر كنيم 0هركاري مي كنيم در دوره شيرواري بايد باشد 0

-        جيره مخصوص گاوهاي شيري را به گاوهاي خشك ندهيد هم به لحاظ كمّي و هم به لحاظ كيفي !

-    از لحاظ كمّي : اگر به اندازه گاوهاي شيري به گاوهاي خشك خوراك بدهيد گاو خيلي چاق خواهد شد 0 هشتاد و پنج در صد رشد جنين هم در ماه آخر آبستني است 0 در حالت طبيعي جنين در زمان زايمان 40 كيلوگرم است و به همين ميزان وزن مايعات و پرده هاي جنيني است 0 اگر گوساله در اثر تغذيه بيش از حد به 60 كيلوگرم برسد ، به همين ميزان هم افزايش مايعات و پرده هاي جنيني را خواهيم داشت 0 بنابراين سخت زايي و آسيب ديدن مادر و گوساله اجتناب ناپذير خواهد بود 0 در حالت طبيعي هم وزن گوساله و مايعات و پرده هاي جنيني فشار زيادي را برشكمبه خواهند آورد و گاو در اواخر آبستني كم اشتها خواهد شد 0

-    از لحاظ كيفي : جيره گاوهاي شيري حاوي موادي است كه تفاوت كاتيوني – آنيوني آن ذاتاً بسيار مثبت است و احتمال رخداد تب شير را بالا خواهد برد 0 از مشاور خود جيره خاص گاوهاي خشك و انتظار زايش را درخواست كنيد 0

-   بهترين و باكيفيت ترين بخش خوراك را براي گاوهاي خشك در نظر بگيريد 0 آن ها حتي از گاوهاي شيري هم محق ترند 0

-        هرگونه برنامه ريزي توليد شير در شيرواري بعدي در همين دوران خشكي انجام مي گيرد 0

-    اگر انتظار داريد بين 45 تا 60 روز بعد از زايمان با مشاهده فحلي گاو تلقيح و آبستن مي شود ، حدود 100 روز پيش شدش را شروع كرده است ، يعني در دوران خشكي ! سعي كنيد كه در همان دوران خشكي تخمك هاي خوبي را پرورش دهيد 0

-        نگذاريد گاوتان زياد گرسنه بماند 0 علوفه با كيفيت بسيار با اهميت است 0

-    شكمبه گاو توده عضلاني قدرتمندي است ولي استخوان بندي ندارد ، براي مقاومت در برابر فشار فزاينده جنين در حال رشد نياز به استخوان بندي دارد 0 اين استخوان بندي همان كلاف علوفه است 0 منظور نمودن 3-4 كيلوگرم كاه براي هرگاو كمك زيادي به شكمبه مي كند كه در مقابل فشار رحم مقاومت كند و گاو كم اشتها نشود 0

-    در سه هفته آخر آبستني ( انتظار زايش ) از اجزاي خوراك گاو شيري به گاو بدهيد تا باكتري هاي شكمبه به خوراك هاي پس از زايش عادت كنند 0 فقط از اجزاي اصلي خوراك بدهيد و از دادن تركيباتي مثل جوش شيرين ، نمك ، اكسيد منيزيم ، كربنات كلسيم ، پودر خاك سنگ  پودر صدف خودداري كنيد ، مگر اين كه مشاور شما مصرف آنها را صلاح بداند 0

-   حتي مكمل كاني – ويتاميني گاوهاي خشك و انتظار زايش هم اگر اختصاصي باشد بهتر است مكمل هاي موجود در بازار با فرمول عمومي سازمان دامپزشكي كه فرمولي بسيار ارزشمند است  در حدود 19 در صد كلسيم و 9 درصد فسفر دارد 0 بي توجهي به اين مقدار كلسيم ممكن است سياست مهار تب شير را نا كارآمد كند 0

-    براي مهار تب شير ، كتوز و تراز منفي انرژي از مشاور خود بخواهيد برنامه ريزي كند 0 زمان شروع برنامه ريزي مهار ورم پستان ، جفت ماندگي ، متريت ، آندومتريت ، انواع جابه جايي شيردان و ساير بيماري هاي مقارن زايمان از دوران خشكي شروع مي شود 0

-        آب پاكيزه براي گاو در نظر بگيريد 0 آبي كه خودتان هم رغبت به خوردن آن داشته باشيد 0

-   طول آخور مهم است 0 عرض گاو آبستن سنگين 5/1 برابر گاو شيري است 0 مبادا به حساب گاو شيري براي گاوهاي سنگين تعداد گردن گير و طول آخور را محاسبه كنيد 0 هرچه از 70 سانتيمتر به طرف يك متر برويد ، بيشتر سود كرده ايد 0 هرسه گردن گير گاو شيري را هم براي دو راس گاو خشك محاسبه كنيد 0

-        سنگ نمك را از آخور گاوهاي خشك و انتظار زايش برداريد0

-    هرطوريكه گاو راحت است بگذاريد زايمان كند 0 در حين زايمان بهتر است گاوهاي ديگر را ببيند 0 بردن گاو به پستويي تنگ و تاريك به نام زايشگاه استرس زيادي به گاو وارد مي كند 0 در تجربه شخصي با كه خيلي روي زايشگاه تاكيد دارم ، با اين حال مواردي پيش آمده كه نحوه انجام كار و خصوصيات پرسنل چاره اي برايم باقي نگذاشته كه دستور دهم كه به گاو دست نزنند و بگذارند و درهمان بهاربند زايمان كند 0

-    با گاو بسيار مهربان باشيد 0 گاو دايه انسان است و بايد با ملاطفت و نرمي يك كودك با او برخورد كنيد ، دوستش داشته باشيد 0

-        اگر لازم شد ، مكمل هاي ضد كپك را هم مصرف كنيد 0

-    در تمامي موارد مصرف مكمل هاي ويتاميني و كاني ، به ويژه مكل هاي ويتاميني حاوي ويتامينA  عبوري از شكمبه بايد جزء جدايي ناپذير جيره گاو شيري باشد 0 هيچ تركيب تزريقي ويتاميني و كاني نمي تواند با مصرف روزانه مكمل ها در جيره گاوها برابري كند 0 باتوجه به افزايش بسيار زياد توليد شير ، ديگر نمي توان روي داروهاي تزريقي حساب كرد 0 ويتامين ها و كاني هاي تزريقي متعلق به دوران جواني اينجانب و دامداري هاي روستايي بوده كه روزانه در حدود 10 – 15  كيلوگرم شير مي دادند 0

                                                                                                  ( برگرفته از نشريه مكمل وابسته به شركت جوانه خراسان بهار 93)

                                                                                  تدوين دكتر كامران شريفي