اثرات نامطلوب تنش گرمايي بر عملكرد گاوهاي شيري و راههاي مقابله با آن ملك حسين دلاور و غزاله بهرامي – به ترتيب دكتري و كارشناسي ارشد تغذيه دام مقدمه دامنه مناسب حرارتي براي پرورش گاو شيري 5 تا 24 درجه سانتي گراد است. دماهاي بالاتر يا پايين تر از اين دامنه موجب تغييراتي در رفتار و فيزيولوژي دام مي گردد كه اصطلاحا تنش حرارتي ناميده مي شود. كاهش دماي محيط به كمتر از 5 درجه سانتي گراد موجب تنش سرمايي و افزايش دماي محيط به بالاتر از 24 درجه سانتيگراد موجب تغييراتي در رفتار و فيزيولوژي دام مي گردد كه تنش گرمايي ناميده مي شود. البته این محدوده برای گاوهای مختلف متفاوت است، به عنوان مثال گاوهای پرشیر و تازه زا به دلیل متابولیسم بالایی که دارند در محدوده دمایی کمتری ممكن است دچار استرس گرمایی شوند. دو منبع حرارتی گاو را تحت تاثیر قرار می دهد. 1) حرارت حاصل از سوخت و ساز مواد غذایی در بدن اين حرارت در مقايسه با حرارت محیط اثر کمتری بر دام داشته و با افزایش مصرف خوراک، افزايش نسبت علوفه به كنسانتره و افزايش سهم پروتئين در جيره افزايش مي يابد و تنش حرارتی حاصل از محیط را تشديد مي كند.
2) حرارت محیط افزايش دماي محيط به بالاتر از 24 درجه سانتيگراد موجب تغييراتي در رفتار و فيزيولوژي دام مي گردد كه تنش گرمايي ناميده مي شود. با افزایش رطوبت هوا تاثیر استرس گرمایی بر دام افزايش يافته به طوري كه در يك دماي ثابت با افزايش رطوبت، حيوان سريعتر دچار تنش خواهد شد. لذا براي مد نظر قرار دادن هر دو عامل دما و رطوبت از شاخص THI (شاخص دما و رطوبت) استفاده مي شود و هنگامي كه اين شاخص به بالاتر از 72 افزايش يابد، دام دچار تنش حرارتي مي گردد.
با افزايش دماي محيط به بالاتر از دامنه مناسب، حيوان سعي مي كند خود را با آن شرایط تطبيق دهد و از آنجايي كه گاو يك حيوان خونگرم است، سعي مي كند به روش هاي مختلف گرماي اضافي را از بدن خود دفع و دماي بدن خود را در محدوده 38 درجه سلسيوس حفظ نمايد. گاوها تحت شرايط تنش گرمايي براي حفظ تعادل دمايي و كنترل دماي بدنشان دو راه عمده دارند: * دفع حرارت، بويژه از راه تعريق، بوسيله‌ي افزايش جريان خون سطحي، له له زدن، ريزش بزاق و غيره. * محدود كردن توليد حرارت، با كم كردن فعاليت و تغيير سيستم تغذيه‌اي. تنش گرمایی یکی از مشکلات اصلی صنعت پرورش گاو شيري به خصوص در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیري جهان از جمله ايران است و هر ساله هزينه و ضرر و زيان فراواني را از طريق كاهش توليد شير و كاهش عملكرد توليد مثلي به صنعت گاو شيري وارد مي كند.  |