اهمیت تغذیه گاوهای شیری

سطح تولید شیر یک گاو شیری بستگی به توانایی ژنتیکی گاو ، برنامه تغذیه ای ، مدیریت گله و بهداشت گاوداری دارد 0 به موازات پیشرفت ژنتیکی در دام ها بایستی برنامه های تغذیه ای و مدیریتی را در سطح یک گله توسعه داد تا به دام اجازه بروز پتانسیل ژنتیکی موجود داده شود 0 همچنین ، داشتن یک برنامه تولید مثلی دقیق ، یک برنامه دقیق مدیریت عمومی ( مدیریت جایگاه ، شیردوشی ، جمع آوری و دفع فضولات گاوداری و مدیریت نیروی انسانی ) و برنامه منظم پیشگیری ، کنترل و درمان انواع بیماری در گاوداری الزامی است 0 تولید شیر منجر به مصرف خوراک می گرددو مصرف خوراک بیشتر ، تولید بیشتری را در پی خواهد داشت 0 جمله فوق یک جمله کلیدی در تغذیه گاوهای شیری به حساب می آید 0 اگر چه دام هایی که از نظر ژنتیکی تولید بالایی دارند ممکن است در هر شرایط تغذیه ای ، تولید بالایی داشته باشند اما به عنوان یک اصل در مدیریت تغذیه گاوهای شیری بایستی سطح تغذیه را از نظر کیفی و کمی تا اندازه ای افزایش داد که به دام فرصت بروی تمامی پتانسیل ژنتیکی اش داده شود 0 واضح است که در سطح یک گاوداری تحریک و ترغیب گاوها به مصرف خوراک بیشتر، کلید موفقیت دامدار داشتن گله ای را راندمان تولید مثلی مطلوب و تولید شیر بالاست 0 تغذیه گاوهای شیری حدود 70% هزینه های یک دامداری را در بر می گیرد 0 بدیهی است باتوجه به نقش تغذیه گاوهای شیری در میزان تولید شان ، در آمد یک گاوداری نیز به طور مستقیم با سطح تغذیه در گاوداری ارتباط دارد 0 لذا ، اگر صرفاً هدف از گاوداری توجه به در آمد آن باشد بایستی حدود 70 درصد دغدغه های مدیریتی معطوف به مدیریت تغذیه ای گاوها گردد 0بدیهی است که در یک برنامهتغذیه ای مناسب بایستی کیفیت مواد خوراکی از نظر فیزیکی و شیمیایی ، مقدار مصرف خوراک ، تناسب و تعادل مواد مغذی موجود در خوراک مصرفی با احتیاجات دام و زمان مصرف آنها مشخص باشد 0 تمامی مواد مغذی مورد نیاز گاو شیری بجز آب از این رو ، مصرف خوراک یا مصرف ماده خشک بیشتر منجر به مصرف موادمغذی بیشتر و نهایتاً سبب تولید بیشتر شیر می گردد 0 لذا برای دستیابی به این منظور دامدار بایستی موارد زیر را رعایت نماید:

1-گاو شیری به یک ماده خوراکی خاص نیاز ندارد بلکه به 50 نوع از مواد مغذی نیاز مند است که بایستی آنها را از چندین ماده خوراکی برای دام تامین کرد 0 بسیاری از دامداران بر این تصورندکه استفاده از یک ماده خوراکی مانند سبوس گندم در سطح بالا برای تولید شیر الزامی است ، درحالی که این تصور درستی نیست زیرا گاو شیری به یک ماده خوراکی مانند سبوس گندم در سطح بالا برای تولید شیر الزامی است ، در حالی که این تصور درستی نیست زیرا گاو شیری به یک ماده خوراکی خاص نیاز ندارد بلکه به انواع مواد مغذی نیازمنداست که بایستی از طریق جیره مصرفی تامین گردد0

2- برای تامین موادمغذی در جیره گاوهای شیری بایستی در مرحله اول مقدار آنها را در موادخوراکی مورد استفاده در سطح گاوداری تعیین کرد 0 هرچند اشاره شد که گاوهای شیری به 50 نوع ماده مغذی نیاز دارند ، ولی به اندازه گیری همه آنها در هنگام تنظیم جیره نیاز نیست زیرا اکثر آنها به مقدار خیلی جزئی مورد نیازند که متعاقب مصرف جیره های معمولی نیز نیاز دام به آنها مرتفع می گردد 0 به هر حال ، اندازه گیری چند ماده مغذی شامل کربو هیدراتهای جیره ( الیاف نامحلول در شوینده خنثی و فیبر موثر فیزیکی ) پروتئین ( ترجیحا پروتئین قابل تجزیه وغیر قابل تجزیه در شکمبه ) ، چربی خام 0 به ویژه اسیدهای چرب ) ، مواد معدنی ( کلسیم و فسفر ) و میزان انرژی مواد خوراکی ضروری است 0 متأسفانه در کشور ما تجزیه مواد خوراکی معمولاً به علت عدم وجود آزمایشگاههای موجود ، عدم استفاده از متخصصین دامپروری و استفاده از دامپزشکان در تنظیم جیره گاوداری ها ، عدم توجه به احتیاجات دامها و میزان مصرف خوراک آنها و 0000 انجام نمی شود 0 بارفع مشکلات موجود و فرهنگ سازی در این زمینه ، تجزیه موادخوراکی بطور معمول انجام شده و موادمغذی اندازه گیری شده به راحتی در تنظیم جیره گاوهای شیری مورد استفاده قرارگیرند 0

3- امروزه اثبات شده است که اندازه گیری موادمغذی و تجزیه شیمیایی موادخوراکی به تنهایی برای جیره نویسی گاوهای شیری کافی نیست بلکه در نظر گرفتن خصوصیات فیزیکی در پاره ای از اوقات اهمیت بیشتری دارد 0 مثلاً در تنظیم فیبر مورد نیاز دام علاوه بر اندازه گیری الیاف نامحلول در شوینده خنثی به عنوان شاخص فیبر شیمیایی ، تصحیح آن بر اساس اندازه ذرات انجام می گردد 0 ثابت شده است که داشتن اندازه مناسب منابع علوفه ای سلامت دام را تامین و با تحریک مناسب نشخوار باعث انجام تخمیر مطلوب تر مواد علوفه ای شده ، نهایتاً چربی شیر را افزایش می دهد 0 لذا توصیه می شود که دامداران و کارشناسان تنظیم کننده جیره ، علاوه بر تجزیه موادخوراکی و تعیین موادمغذی ، خصوصیات فیزیکی موادخوراک را نیز مورد توجه قراردهند

4- دستیابی به حداکثر سود در هر سیستم مدیریتی هدف اساسی مدیریت آن سیستم است 0 در هر گاوداری نیز دستیابی به حداکثر تولید و نهایتا حداکثر سود ، هر دامدار است 0 لذا در قدم اول بایستی عوامی محدود کننده در نیل به این هدف بزرگ را شناخت و آنها را در سطح مزرعه مرتفع کرد 0 از نظر تغذیه ای این نوع محدودیتها ممکن است در سطح مواد مغذی حتی در یک جیره به ظاهر متعادل دیده شود 0 بدیهی است که در تنظیم جیره های گاوهای شیری بایستی نقش مواد مغذی محدود کننده به ویژه اولین و دومین ماده محدود کننده مد نظر قرارگرفته و نسبت به تأمین این مواد مغذی در جیره در سطح احتیاجات دام اطمینان حاصل شود 0 مواد محدود کننده یک عنصر ، با یک ترکیب شیمیایی یا یک ماده مغذی است که برای دستیابی به یک سطح تولید خاص مقدار معینی از آن مورد نیاز بوده ، در صورت عدم تامین این ماده مغذی دستیابی به این سطح تولید عملا ً امکان پذیر نمی باشد 0 اسید های آمینه میتونین و لیزین از اسیدهای آمینه محدود کننده هستند برای اطمینان از عدم بروز اثرات مواد مغذی محدود کننده توصیه می شود که حداقل احتیاجات این مواد مغذی جهت دستیابی به حداکثر تولید دام در جیره ها تامین گردد

5- برای داشتن بهترین مدیریت تغذیه ای در یک گله گاو شیری بایستی گله را براساس یک روش منطقی گروه بندی نمود 0 رایج ترین و منطقی ترین روش گروه بندی در سطحگله گروه بندی گله براسا فاصله آنها از زایش و سطح تولید آنها است 0 با استفاده از این روش گاوهای گله به چند دسته تفکیک و براسا س احتیاجات هردسته ، جیره های متفاوتی را دریافت می کنند 0 تغذیه در گاوهای گروه بندی شده منجر به مدیریت دقیق تر تغذیه ای شده ، غیر یکنواختی میزان مصرف خوراک ، میزان تولید شیر ، وضعیت نمره بدنی و وضعیت تولید مثلی را در سطح گله از بین می برد 0

6- برای دستیابی به حداکثر تولید بایستی دامداران مواد خوراکی را در قالب جیره ای کاملاً مخلوط استفاده نمایند امروز کمتر دامداری صنعتی را در سطح دنیا می توان یافت که تغذیه کنسانتره و علوفه را به طور جداگانه انجام دهد0 لذا توصیه می شود در تغذیه گاوهای شیری از جیره های کاملا مخلوط ( مخلوط یکنواخت علوفه و کنسانتره ) در فصول زمانی معین و ثابت و به مقدار مساوی استفاده شود 0

7-آب و انرژی غالباً هنگام تنظیم جیره های گاودارای شیری نادیده گرفته می شوند 0 از نظر تغذیه ای هر دو ماده فوق جزء مواد مغذی دسته بندی نمی گردند به همین لحاظ نقش آنها هم کم اهمیت در نظرگرفته می شود 0 هرگاو شیری روزانه 5 برابر شیر تولیدی آب مصرف می کند 0 در سطح یک گاوداری شیری ، آب بیشترین میزان مصرف را بین مواد خوراکی داراست ولی چون دائماً در دسترس دام قرار دارد یک ماده فراموش شده است 0 توصیه می شود در سطح یک گاوداری به طور متناسب آزمایش تعیین کیفیت آب انجام شود در مورد انرژی مواد خوراکی لازم به ذکر است که متأسفانه در کشور اندازه گیری آن به طور دقیق انجام نمی شود و در تنظیم جیره های نیز از جداول استاندارد کشورهای دیگر استفاده می شود که قطعاً میزان انرژی آنها با محتوای انرژی موادخوراکی رایج کشور متفاوت است 0 از طرف دیگر ، تأمین نمره بدنی که بهترین ابزار مدیریت و تنظیم انرژی در سطح گله گاوداری شیری است ، انجام نمی شود 0 امید است کارشناسان دامپروری با آموزش لازم و راهنمایی کردن دامداران ، مدیریت مصرف و تنظیم انرژی را در سطح دامداریها بهبود بخشند0

واحد تحقیق و توسعه کارخانه خوراک دام خراسان