کاربرد نمره وضعیت بدن در مدیریت گله های گاوشیری

مقدمه

در سال ، شش زمان کلیدی وجود دارد که وضعیت بدن دام باید مورد ارزیابی قرارگیرد 0 این زمان عبارتند از : اواسط دوره خشکی ، زایمان ، و تقریبا 45 ، 90 ، 180 ، 270 روز بعد از شروع شیرواری 0 آنچه در زیر می آید به شرح اهداف معین در خصوص وضعیت بدن در هرکدام از این مراحل می پردازد 0

دوره خشکی :

نمره ایده آل بدن برای یک گاو خشک 5/3 می باشد 0

برای حصول عملکرد و سلامتی مطلوب در مراحل اولیه شیرواری که در پی دوره خشکی می آید ، وضعیت بدن باید حداقل 3 و حداکثر 4 باشد 0

اثبات شده است که یک گاو در طی شیرواری چربی بدن را با بازده بیشتری نسبت به دوره خشکی ذخیره می کند 0 گاهاً یک گاو قبل از اینکه به نمره وضعیت قابل قبولی برسد ، باید خشک گردد 0 از این رو یک مدیر باید گاوهای خشک را به منظور اضافه وزن و حصول نمره ، در وضعیت مطلوب تغذیه کند 0 بدیهی است یک برنامه تغذیه حساب شده همراه با بازدیدهای مکرر برای بالا رفتن وضعیت بدن گاوهای خشک ( البته بدون چاق شدن گاو ) ضروری است 0

علوفه خشک ساقه بلند و دارای کیفیت متوسط ، بهترین خوراک علوفه ای برای گاوهای خشک به شمار می رود 0 علوفه با کیفیت بالاتر ( از نظر انرژی و پروتئین ) از قبیل سیلوی ذرت و سیلاژ یونجه باید با احتیاط و محدودیت بیشتری مصرف شوند تا از افزایش بیش از حدنمره وضعیت جلوگیری بعمل آید 0 استفاده از علوفه باکیفیت و کمیت مناسب ، مکمل هایی با انرژی پایین و فیبر بالا که حاوی مقدار کافی پروتئین ، موادمعدنی و ویتامین ها باشد می تواند در مقادیر کنترل شده به منظور دسترسی به افزایش نمره وضعیت بکار رود 0 حذف چربی اضافه در گاوهای خشک هم با استفاده از محدود کردن انرژی دریافتی طی دوره خشکی ، عملکرد بعد از آن را بامشکل مواجه نخواهد کرد 0

اوایل شیرواری

گاو باید اوایل دوره شیرواری مکرراً مورد ارزیابی قراربگیرد 0 وضعیت بدن گاو از آنجا که منعکس کننده ذخایر انرژی بدن است اثر عمده خود را روی سلامتی ، تولید و باروری خواهد گذاشت 0 اضافه وزن بیش از حد گاو یعنی نمره وضعیت بالاتر از 4 خطر بزرگی محسوب می شود و ممکن است سبب ایجاد سندروم گاو چاق و مشکلاتی از قبیل سخت زایی ، جفت ماندگی ، عفونت های رحمی ، تورم پستان ، جابجایی شیردان ، کتوز و تب شیرگردد0 معمولا مقاومت گاو به استرس های زایمانی کافی نیست و اشتهای آن کمتر از آن است که پاسخگوی نیازهای اوایل شیرواری باشد 0از طرف دیگر چنانچه نمره وضعیت کمتر از 3 باشد ، گاو بدون داشتن ذخایر کافی انرژی ، استارت تولید را می زند 0 این گاو ممکن است با مشکلات کمتری در زمان زایمان مواجه باشد اما عملکرد تولید مثلی و تولید شیر آن پایین تر از حد انتظار ماخواهدبود 0

یک گاو متوسط معمولاً در 4 تا 6 هفتگی بعداز شروع شیرواری ، به پیک تولید می رسد 0اگر خوراک دریافتی ( ماده خشک ) توسط گاو کندتر از نیازهایش پیش برود ، در 9 تا 11 هفتگی به پیک خواهدرسید 0 این وضعیت ، گاورا برای چندین ماه پس از شروع شیرواری در بالانس منفی انرژی قرارخواهدداد ، به این معنی که دریافتی انرژی خوراک کمتر از بازده انرژی شیر تولیدی است این گاو از چربی بافتی خود برای جبران این نقیصه استفاده خواهدکرد 0گاوی که شیرواری را در وضعیت لاغر شروع کند ، ذخایر انرژی کمی دارد و پیک تولید پایین تری خواهدداشت 0 پیک تولید مستقیماً با کل تولید شیر در گاوهای بالغ مرتبط است 0 برای هریک کیلوگرم تولید اضافی در شیر ( درحالت پیک ) تقریباً 200 کیلوگرم شیر بیشتری در کل دوره شیرواری حاصل می شود

پایین بودن وضعیت بدن در زمان زایمان همچنین می تواندسبب پایین آمدن چربی شیر شود ، زیراکه دراوایل شیرواری نسبت بالایی از پیش سازهای چربی شیر ، از ذخایر چربی بدن گاو منشأ می گیرند 0

گاو بالغ متوسطی که با وضعیت بدن مطلوب ( 5/3 و حداکثر 4 ) زایمان می کند ، طی 60 تا 80 روز از اول با فرض سلامتی کامل ، روزانه نیم تایک کیلوگرم از بافت بدن خود را از دست می دهد 0

یک کیلوگرم از بافت بدن ( بیشتر به حالت چربی ) می تواند 92/4 مگا کالری (NEL ) را تأمین نماید 0 شیر باچربی 5/3%نیز شامل حدود 69/0 مگا کالری انرژی( (NELدر کیلوگرم است 0 بنابراین یک کیلوگرم از بافت بدن میتواند انرژی لازم برای تولید 1/7 کیلوگرم شیر را تأمین کند 0

از دست دادن 70 کیلوگرمی چربی در گاو بالغ متوسط ، معادل تولید 500 کیلوگرم شیر بیشتر از دریافتی انرژی جیره خواهدبود 0طی دوماه اول شیرواری ، گاو بالغ متوسط بین 2/1 – 1 از نمره وضعیتش را از دست می دهد ، و تاهفته دهم نزدیک به وضعیت 3 ثابت می ماند و تا روز 90 وضعیت از دست داده را بازیابی می کند 0 در این زمان ، بالا بردن دریافتی انرژی جیره میتواند احتیاجات در حال کاهش انرژی شیر را پاسخ بگوید 0 این امر با دوره بازدید از فعالیت های فحلی ، جفت گیری و تلقیح مقارن است 0

تجربه و تحقیق نشان داده است که گاوهای درحال اضافه وزن ( در بالانس مثبت انرژی ) در زمان سرویس ، نرخ آبستنی بالاتری نسبت به گاوهای در حال کاهش وزن دارند 0 نمره وضعیت بین 5/2 و 5/3 برای بازده تولید مثلی مطلوب کافی است 0

مصرف پایین انرژی در اوایل شیرواری می تواند روزانه منجر به 2– 5/1 کیلوگرم سوزش چربی گردد 0 این امر خطر تجمع چربی در کبد گاو را بالا می برد و می تواند سبب کتوز شود 0 همچنین حساسیت گاو به بیماری زیادشده و بازگشت به استروس به تأخیر افتاده و باروری پایین می آید 0 گاوهای اوایل شیرواری حدود 10% کمتر از گاوهای سطح مشابه تولید در اواسط شیرواری ماده خشک مصرف می کنند 0 بنابراین تأمین پروتئین کافی برای پاسخگویی به احتیاجات پیک تولید به این معنی است که محتوای پروتئینی جیره در محدوده 18 تا 20% ماده خشک آن باشد 0 در حالت ایده آل 40% پروتئین باید عبوری باشد تا از تجزیه شکمبه ای عبورکرده و آمینواسیدهای دخیل در تولید شیر را فراهم آورد0

در هرصورت باید بین مقادیر زیاد مواد دانه ای ( نشاسته ) با قابلیت هضم بالا و قابلیت تخمیر سریع برای تامین انرژی با علوفه فیبری به منظور نگهداری عملکرد شکمبه و سنتز چربی شیر تعادل برقرار باشد 0 جیره باید به گونه ای باشد که 72 تا 75 درصد کل مواد مغذی قابل هضم (TDN) و 61/1 و 67/1 مگا کالری در کیلوگرم انرژی خالص شیرواری(NEL) تأمین نماید 0کل سطح فیبر جیره باید بین 19 تا 21 درصد فیبر شوینده اسیدی و بین 25 تا 28 درصد فیبر شوینده خنثی باشد 0برخی از علوفه ها باید به صورت خشک باشند تا بالاترین عملکرد شکمبه را داشته باشیم 0

اوا سط شیرواری

وقتی 180 روز از شیرواری گذشت ، ارزیابی وضعیت بدن باید مؤید این نکته باشد که گاوها در حال بازسازی آن دسته از ذخایر چربی بدنشان هستند که در اوایل شیرواری از دست رفته بود 0در این مرحله از شیرواری ، نمره های وضعیت باید برای پرتولید ترین گاوهای گله 3 و برای گاوهای متوسط شیر بین 3 تا 5/3 باشد 0 ممکن است نمره وضعیت گاوهای کم تولید از 5/3 بالاتر رفته باشد که در این حالت باید تغذیه آنها بامدیریت دقیقتری انجام شود تا از چاقی جلوگیری به عمل آید 0

اواخر شیرواری

نمره وضعیت بدن در 270 روزه­گی بعد از شروع شیرواری بایستی 5/3 باشد 0 در طی این مدت ، گاوهای کم تولید تمایل به افزایش بیش از حد نمره وضعیت دارند و ممکن است نمره 4 یا بیشتر را نشان بدهند 0 این امر به خصوص زمانی رخ خواهد داد که مقادیر زیادی سیلوی ذرت در جیره استفاده شود ، و همچنین زمانی که در خصوص مصرف کنسانتره محدودیتی به عمل نیامده باشد0

بیش از حد بودن وضعیت بدن در گله های دارای سیستم فری استال که باجیره کاملا مخلوط شده تغذیه می کنند و گاوها باتوجه به میزان تولید شان گروه بندی نشده اند نیز دیده می شود ، در گله هایی که فاصله گوساله زایی بیش از حدمعمول ، دوره تولید کم و یا دوره خشکی را طولانی می شوند ، بسیاری از گاوها بیش از حد چاق می شوند در این وضعیت مدیریت پرورشی نیازمند بهبود است0

تلیسه های شکم اول

وضعیت بدن مطلوب برای تلیسه های شکم اول نزدیک به 3 است 0 تلیسه های بانمره بیش از 3 احتمالا سخت زایی داشته اند 0 مدیریت تلیسه های شکم اول متفاوت از دیگر هم­گله ای های مسن ترشان انجام می گیرد 0 باید توجه داشت که آنها در زمان زایمان 100 تا 150 کیلوگرم کمتر از گاوهای مسن تر گله وزن دارند 0 مقدار کنسانتره روزانه آنها باید طوری تنظیم شود که نسبت علوفه به کنسانتره به درستی رعایت شود تا ازمشکلات ناشی از سوء عملکرد سیستم گوارشی جلوگیری به عمل آید 0

تلیسه های شکم اول پایداری بیشتری از هم گله ایهای مسن تر خود نشان می دهند 0 تلیسه های شکم اول در اواسط شیرواری به طور متوسط ماهیانه افتی معادل 4 درصد نشان می دهند که این در گاوهای مسن تر 8 درصد می باشند 0

در اواخر شیرواری ، تلیسه های شکم اول ماهانه 6 تا 8 درصد افت نشان می دهند که این رقم برای گاوهای دیگر 10 الی 14 در صد می باشد 0 این امر نشان دهنده این است که دریافتی انرژی در تلیسه ها درجهت ایجاد ذخایر چربی بدنی ، هیچگاه مانند گاوهای مسن تر نیست 0

گاوهای شکم اول ودوم در طی اواسط و اواخر شیرواری و دوره خشکی احتیاج به انرژی برای رشد شان دارند 0 این گاوها باید طی دو دوره شیرواری اول خود 50 تا 75 کیلوگرم افزایش وزن پیدا کنند تابه وزن بالغ برسند 0

برای اطمینان از اینکه موادمغذی اضافی مورد نیاز برای رشد تأمین شده اند ، توصیه این است که کنسانتره بیشتری به این گاوها داده شود 0 طی اواسط و اواخر شیرواری ، گاو شکم اول باید 10 درصد و گاو شکم دوم باید 5 درصد کنسانتره بیشتری از آنچه مورد نیاز است برای تولید شیر و افزایش وضعیت بدن دریافت کند 0 مدیریت درست بالانس انرژی طی دوره شیرواری و چرخه تولید یک گاو شیری می تواند به طور چشمگیری ظرفیت آن را برای بهره وری افزایش دهد 0 18/4/1390

« گروه تحقیق و توسعه کارخانه خوراک دام خراسان »