بیماری یـــــون                                                       

مقدمه

بیماری یون یا پاراتوبرکلوزیس یک بیماری عفونی مزمن غیر قابل درمان در نشخوار کنندگان در سراسر جهان است 0 بیماری از نظر اقتصادی حائز اهمیت می باشد و ازخصوصیات آن آنتروکولیت گرانولوماتوز ، تورم عروق لنفاوی موضعی و لنفادنیت است که منجر به بروز علامت شاخص بیماری یعنی کاهش وزن پیشرونده می شود 0

سبب شناسی

عامل بیماری مایکوباکترویوم پاراتوبرکلوزیس است این عامل ارتباط نزدیکی با مایکوباکتریوم اویوم دارد به طوری که در نام گذاری جدید این گونه به عنوان تحت گونه ای از ایوم یعنی مایکوباکتریوم اویوم تحت گونه پاراتوبرکلوزیس شناخته شده است 0 باکتری اسیدفاست ، گرم مثبت ضعیف با اندازه ی در ازای 5/1 – 5/0 میکرون و عرض 5/0 میکرون ، کند رشد است و برای رشد به منبع آهن نیاز دارد 0دیواره سلولی باکتری غنی از لیپید می باشد 0 عامل بیماری در برابر خشکی ، اسید وبعضی ضد عفونی کننده ها مقاوم است و می تواند در آب ، خاک و مدفوع ماهها زنده بماند 0 همچنین در 70 درجه سانتی گراد به مدت 15 هفته در مدفوع زنده می ماند ولی در یک درجه حرارت متوسط و نیز در حضور فرمالین 5 درصد به آسانی از بین می رود 0

اپیدمیولوژی و بیماری زایی

بیماری یون انتشار جهانی دارد و شیوع آن در بعضی کشورها در حال افزایش است 0 بیماری در گاو و تا اندازه ای در گوسفند و بز معمول میباشد 0 بیشترین استعداد در ابتلای دام در سنین کمتر از 30 روز است 0ولی بیماری با علائم درمانگاهی معمولا تا سنین 5-2 سالگی اتفاق نمی افتد0 به دلیل گسترش آهسته بیماری ، وقوع بیماری یون به صورت تک گیر است 0 منبع اصلی عفونت  ، مدفوع دام آلوده می باشد 0 تماس نزدیک دام مستعد با مدفوع آلوده ، یک عامل مهم در شیوع بیماری است 0 دوره کمون طولانی ( 2 سال یا بیشتر ) باعث می شود که رفع باکتری از دام آلوده تا 18 ماه قبل از بروز علایم درمانگاهی ادامه یابد ولی دفع باکتری از مدفوع بخصوص تا میزان 10 × 5 جرم در روز در موارد درمانگاهی اتفاق می افتد 0 این باکتری قادر است که بدون تکثیر یافتن به مدت طولانی در مرتع بقا یافته و چنین مرتعی تا یک سال عفونی خواهد بود 0 قلیایی بودن خاک نیز در شدت بروز علایم بالینی مؤثر است 0 به دنبال بلع جرم و موضعی شدن آن در مخاط روده باریک و عقده های لنفاوی پس حلقی ، باکتری در انتهای روده باریک و ابتدای روده بزرگ تکثیر می یابد 0 تکثیر جرم در مخاط باعث تحریک پاسخ گرانولوماتوزی می شود 0 چند ماه بعد از وقوع عفونت در این موضوع ضایعات بوجود می آیند0 مایکوباکتریوم پاراتوبرکلوزیس در مقابل تخریب داخل سلولی مقاوم است و می تواند هفته ها در داخل ماکروفاژ زنده بماند و در برابر عوامل هومورال محافظت شود 0

علایم درمانگاهی

اسهال مزمن یا متناوب از بارزترین علایم بیماری می شود و اگر چه اشتهای دام خوب است ولی لاغری مفرط بسیار شاخص می باشد و معمولا با خیز تحت فکی همراه می شود که با پیشرفت اسهال برطرف می گردد 0 در مراحل پایانی بیماری یون ، خیز تحت فکی ظاهر می شود 0 در این مرحله دفع جرم در مدفوع به تعداد زیاد صورت می گیرد 0 مدفوع دام آلوده ، نرم و همگن و بدون بو می باشد 0 دوره بیماری از هفته ها تا ماهها متغیر است ولی همیشه منجر به دهیدراتاسیون ، لاغری و ضعف می شود 0 در گوسفند و بز اساسا لاغری مفرط نشانه بیماری است ، اگر چه پشم ریزی ممکن است در گوسفند اتفاق بیفتد در این گونه ها بیماری حادتر از گاو می باشد 0

علایم کالبد گشایی

تکثیر جرم در مخاط باعث تحریک پاسخ گرانوماتوزی می شود چند ماه بعد از عفونت ، ضایعات در این ناحیه ایجاد می گردد و سپس ناحیه سکوم و انتهای کولون درگیر می شود 0 در موارد پیشرفته بیماری ، ضایعات در سراسر روده و عقده های لنفاوی ناحیه ای مشاهد می گردد 0 (عقده ای لنفاوی مرانتریک و ایلئوسکال بزرگ و خیزدار میشوند ) از خصوصیات بارز ضایعات بیماری یون ، ضخیم شدن دیواره روده به میزان سه تا چهار برابر ضخامت طبیعی همراه با چین خوردگی مخاط است0 ضخیم شدن دیواره روده ناشی از افزایش سلول های اپی تلوئیدی در لایه های زیرین مخاط و زیر مخاط می باشد اولسر ( زخم ) در مخاط روده ای بروز نمی کند همجنین برخلاف بیماری سل در این بیماری توبرکل ( غده ) واولسر( زخم ) بوجود نمی آید 0 اگر چه باسیل عامل بیماری بوسیله ماکروفاژها به کبد ، طحال ، رحم و غده پستان انتقال می یابد ولی در این نواحی هیچ ضایعه ای تشکیل نمی شود 0

تشخیص بیماری

در تشخیص بیماری ابتدا نمونه برداری باید به روش صحیح انجام شود در دام زنده مشکوک به بیماری تهیه یک بیوپسی کوچک از ناحیه رکتوم یا تهیه تراشه رکتوم بر نمونه مدفوع برتری دارد 0 تهیه بیوپسی از عقده های لنفاوی مزانتریک نیز مفید است 0 برای آزمایش مدفوع ، مقدار 15 گرم نمونه از هر راس دام در گله و نیز تکرار آن هر شش ماه یک بار ضروری است 0 در دام تلف شده ، تهیه قطعه ای از بافت ناحیه دریچه ایلئوسکال در محلول ده درصد فرمالین برای هیستوپاتولوژی توصیه می شود 0

درمان

مایکوباکتریوم پاراتوبرکلوزیس در برابر آنتی بیوتیک های مختلف مقاومت نشان می دهد بنابراین درمان دارویی بیماری یون ضعیف است

پیشگیری و کنترل

کنترل بیماری یون بعلت دوره کمون طولانی و عدم وجود آزمایش های دقیق تشخیصی ، مشکل است باتوجه به اینکه تعداد موارد بیماری با علایم درمانگاهی کم است و بیشتر موارد عفونت به صورت دام های مقاوم به عفونت یا دفع کننده های جرم هستند 0 بنابراین ریشه کنی و کنترل بیماری آسان نمی باشد

( گروه تحقیق و توسعه خوراک دام خراسان )