بیماریهای شایع در گاوشیری



چکیده : بیماری ها یکی از دلایل عمده در کاهش محصولات گاوهای شیری و گوشتی ذکر میشوند.آگاهی داشتن از عوارض و علائم بیماری ها به دامدار در اجرای طرح های بهداشتی کمک کرده تا از مشکلات بهداشتی و شیوع بیماری بکاهد. یک برنامه بهداشتی مفید برای پیشگیری از بیماری ها موثر است و میتوان با روش های مدیریتی زیر آن را اعمال کرد:

1- تغذیه صحیح گله

2- تهویه مناسب

3- بستر خشک و تمیز

4-کنترل ناقلین بیماری مانند حشرات ، پرندگان ، جوندگان و ...

5- قرنطینه حیوانات جانشین شونده در گله به مدت 40 روز

6- جدا کردن حیوانات بیمار از سایر دام ها

7- استفاده از دامپزشک برای تشخیص دقیق و سریع بیماری و درمان آن

علاوه بر نکات ذکر شده کنترل شرایط محیطی و عوامل تنش زا و نیزاستفاده از تیپ های ژنتیکی برتر در گله به نحو چشم گیری در کاهش و کنترل بیماری ها نقش دارد، در سطور زیر به برخی از بیماری های شایع در گله های گاو شیری و گوشتی اشاره می گردد.

(Mastitis)ورم پستان

ورم پستان یکی از مشکلات جدی اقتصادی در گله های گاو شیری بوده و همچنین یك بیماری پیچیده و پرهزینه است .كاهش تولید شیر،كاهش كیفیت شیر،هزینۀ كارگر اضافی، افزایش نرخ جایگزینی گاو،هزینۀ دامپزشك و هزینه های درمان همه اهمیت كنترل موثر بیماری را تقویت می كنند.

علایم

1- وجود لخته در شیر

2- تورم پستان

3- کاهش تولید شیر

4- افزایش بار سوماتیک شیر

درمان

استفاده از دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی جهت کاهش التهاب ایجاد شده در پستان توصیه می گردد . فلونیکسین داروی انتخابی در این مورد است که باعث وقفه در سنتز آمین های وازواکتیو و سا یر واسیطه های التهابی می گردد .

توصیه می شود جهت خروج ترشحات ایجاد شده در پستان درگیر از اکسی توسین استفاده گردد . همچنین دوشش متوالی و مستمر جهت خروج ترشحات الزامی است .

لنگش(Founder)

لنگش پس از ورم پستان دومین بیماری پر هزینهدرگاوداریها است که به شدت عملکرد اقتصادی واحد را تحت تٲثیر قرار می دهد هر مورد لنگش می تواند در صد بالائی از حذفهای اجباری گله را به خود اختصاص دهد پوشش کف بستر، طراحی بهاربند ومدیریت تغذیه نقش بسزایی درلنگش ایفامیکند.

هزینه های لنگش شامل درمان ، کاهش تولید شیر ، کاهش عملکرد تولید مثلی و افزایش حذف می باشد .

علائم

1-تغییر شکل سم(ترک خوردگی٬آبسه و عفونت سم)

2- خونریزی و زخم شدن پاشنه

3- لنگیدن حیوان

4-کاهش فعالیت و تحرک حیوان

5-کاهش علائم فحلی

درمان

1- سم چینی و مراقبت ازسم (حداقل سالی دو مرتبه )

2- حوضچه های حمام پا

3- تغذيه کافي ومناسب فيبر

4- استفاده از بافرها

(Displaced Abomasum)جابجايي شيردان

جابجائی شیردان به حالتی اطلاق می گردد كه شیردان ( معده حقیقی) از وضعیت طبیعی خود به سمت چپ یه راست منحرف گردد. وضعیت طبیعی شیردان نزدیك به كف شكم متمایل به راست است. در این عارضه شیردان از محل طبیعی خود بطرف زیر شكمبه و به سمت چپ دیواره حفره شكمبه حرکت میکند. جابجایی شیردان می تواند در اثر فشار وارده توسط جنین به دستگاه گوارش در طول زایمان اتفاق بیفتد. عوامل مستعد كنده این بیماری شامل تب شیر, سندرم كبد چرب و ورم پستان میباشند

علایم جابجایی شیردان

1- عدم تغذیه
2- كاهش تولید شیر
3- خمیدگی پشت
4- كاهش میزان مدفوع یا اسهال ملایم در روزهای اول و مدفوع با رنگ تیره و بد بو

درمان
برای درمان این بیماری غلتاندن گاو به پشت در حالت خفیف و جراحی در موارد حاد صورت می گیرد.

اسیدوز(Acidosis)

اسيدوز در اثر مصرف زياد کربوهيدراتهاي سهل التخمير يا مصرف کم فيبرکم و يا هر دوي اين موراد ايجاد ميشود
محيط شکمبه معلولي از ميزان بافر (غذا وبزاق) ، ميزان اسيد توليد شده در شکمبه و ميزان جذب و عبور اسيد است.درشرايطي که بخش زيادي از جيره را کربوهيدراتهاي سهل التخمير به خود اختصاص داده اند و يا فيبر جيره کم است، اسیدیته شکمبه به شدت کاهش ميابد.در واقع اسیدوز ، کاهش در میزان قلیای بدن نسبت به اسید می باشد

علائم

1-کاهش مصرف ماده خشک و بی اشتهایی

2- کاهش چربی شیر

3- کاهش سرعت رشد

4- عدم تعادل ، ضعف و افسردگی

5- توقف حرکات شکمبه به همراه درد شکم

6- خمیدگی بدن ودرازکشیدن

(Retained Placenta)جفت ماندگي

جداره رحم می باشد. در گاوهای سالم و نرمال جفت طی یك ساعت یا اندكی بیشتر بعد زایمان از رحم خارخ می شود 0جفت ماندگی به حالتی اطلاق می شود كه جفت 12 ساعت بعد از زایمان خارج نشود. مشكل جفت ماندگی بیشتر در تلیسه ها در شكم اول و گاوهای مسن معمول می باشد
همچنین در زایمانهای نادر دو قلو نیز جفت ماندگی ملاحظه میگردد.

جفت ماندگی معمولاً مربوط به ناتوانی در جدا شدن جفت از جداره رحم می باشد. در گاوهای سالم و نرمال جفت طی یك ساعت یا اندكی بیشتر بعد زایمان از رحم خارج و
جفت ماندگی به حالتی اطلاق می شود كه جفت 12 ساعت بعد از زایمان خارج نشود. مشكل جفت ماندگی بیشتر در تلیسه ها در شكم اول و گاوهای مسن معمول می باشد.همچنین در زایمانهای نادر دو قلو نیز جفت ماندگی ملاحظه می گردد 0


علل جفت ماندگی

چسبیدن جفت به جدار رحم كه با كاهش وزن بدن مرتبط می باشد. اتصال جفت با رحم در ماههای آخر آبستنی سست تر گردیده و این عمل در 5 روز قبل از زایمان با ترشح هورمون استروژن انجام می گیرد.بنابراین در گاوی كه پنج روز دیر تر یا زودتر از موعد مقرر وضع حمل نماید احتمال بروز جفت ماندگی افزایش می یابد. عدم انقباض یا سستی رحم یا هر عاملی كه باعث توقف یا ضعف ماهیچه های منقبض كننده رحم شود (مانند تب شیر) موجب بروز اختلال در دفع جفت توسط رحم می گردد.عفونت و بیماری اندامهای بدن، این عوامل موجب آلودگی دستگاه تولید مثلی شده و با تولید تب بالا موجب سقط جنین می گردد از طرفی عارضه جفت ماندگی احتمال عفونت دستگاه تولید مثل را افزایش می دهد 0

بروسلوز (Brusellosis)

یكی از بیماری ها ی مشترک بین انسان و دام ،كه فوق العاده عفونی و قابل انتقال است بیماری هزار چهره بروسلوز یا تب مالت بوده كه گروه بسیار زیادی از پستانداران اهلی و وحشی را مبتلا می سازد . این بیماری به علت ایجاد سقط جنین در دام كاهش تولید شیر ، عقیمی و نازایی و از دست رفتن ارزش اقتصادی دامهای مبتلا می شود . علاوه بر بعد اقتصادی به علت ابتلای انسان به این بیماری از بعد بهداشتی هم دارای اهمیت فراوان است . خصوصیت مهم این بیماری قدرت آلودگی شدید آن در تمام حیوانات اهلی و وحشی است . دامهای مبتلا به بروسلوز ، معمولا در اولین دوره آبستنی دچار سقط جنین می شود كه در هنگام بچه اندازی دامها و تا مدتها بعد از آن با دفع ترشحات شدیدا آلوده رحمی ، باعث می شود محیط اطراف ، مزارع و مراتع به شدت آوده شوند كه این عمل زمینه مساعدی برای آلودگی سایر حیوانات و انسان ایجاد می كند . دفع باكتری عامل بیماری از طریق شیر حیوانات مبتلا و ترشحات رحمی و جنین سقط شده مخاطرات فراوانی را برای سایر دامها و همچنین انسان در بر دارد .

علائم

علائم بیماری بستگی به سطح ایمنی گله ها دارد . در گله هاییكه واكسینه نشده اند سقط جنین در دام و شیوع سقط در گله مهمترین علامت بروز بیماری می باشد . سقط جنین در گاو از ماه پنجم آبستنی اتفاق می افتد . از علائم دیگر آن جفت ماندگی ، تورم دیواره رحم و تورم بیضه ها است

كنترل ودرمان

واکسیناسیون به همراه تست و کشتار جهت تحت کنترل در آوردن و ریشه کنی بیماری صورت می پذیرد.



برگرفته از ماهنامه تخصصی ، علمی ، آموزشی و ترویجی

شرکت تعاونی گاوداران صنعتی خراسان